Peza Destacada
Barco de Dornas
No segundo andar do Museo Liste, na sala da Madeira escavada, destaca na parte central unha peza que xera certo desconcerto entre os visitantes. A maior parte das persoas que a observan recoñecen nela unha canoa, e se ben é certo a grande similitude que garda con esa embarcación, a continuación explicaremos as características desta peza que formaba parte dun todo que era unha barca de dornas. Esta que nos ocupa data de finais do século XIX e estivo en uso ata mediados do século XX na zona de Salvaterra- As Neves (Pontevedra).
En xeral pénsase que a barca de dornas é o resultado de unir dúas piraguas monóxilas co fin de lograr unha maior capacidade de carga e máis estabilidade. Pero tamén puidera ser que a barca de dornas sexa un produto evolucionado da balsa de troncos.
Data de finais do século XIX e estivo en uso ata mediados do século XX na zona de Salvaterra- As Neves (Pontevedra).
Coñécense modelos de embarcacións monóxilas -feitas dun só tronco escavado- en Europa, Oceanía, China e India. Aínda que en Galicia sábese da existencia deste tipo de barcas por referencias de historiadores clásicos como Estrabón, non se conservan restos delas. En 1902 descubriron na lagoa de Antela os restos dunha piragua monóxila, que foi destruída sen dar tempo a estudala. O mesmo ocorreu con outra piragua descuberta no río Ulla en 1959.
Ata o século XV, o termo “dorna”referíase a un recipiente con forma de arca para o transporte de grans e líquidos. A primeira vez que aparece documentada a palabra “dorna” co significado de embarcación, é no ano 1431, onde se fala dun barco de dúas dornas que se utilizaba como barca de pasaxe en Porto Vello, Ourense, “desde el tiempo dante dos ingleses”- antes da invasión inglesa de 1386-.
A barca de dornas estaba composta por dous troncos de castiñeiro escavados – tamén se utilizaba o carballo aínda que con menor frecuencia-; de proa arrufada, lixeiramente levantada, de maior manga que a popa e que remataba en estampa.
Aproveitábase a raíz do castiñeiro para poder dar forma á proa, a zona máis resistente. Os troncos ían unidos un ao outro por medio de tres travesas de sección rectangular, que atravesaban totalmente os dous troncos a poucos centímetros das bordas. As dúas popas estaban máis próximas entre si que as respectivas proas. Sobre as tres travesas e cravada nelas, ía colocada en sentido lonxitudinal unha plataforma de madeira.
O grande arcaísmo das barcas de dornas non permite determinar con precisión a data da súa orixe, pero podemos destacar que foron embarcación versátiles grazas á súa estabilidade e capacidade de carga, usadas tanto para a pesca como para o transporte de persoas ou de mercadorías -como uvas e reses- que estiveron en activo navegando ata mediados do século XX por un tramo do río Miño comprendido entre os Peares, na desembocadura do Sil, e a zona de Arbo; así mesmo están documentadas nos ríos Cabe e Avia. Por micro topónimos que se conservan posiblemente tamén tiveron presenza no Limia, no Ulla e no Lérez, o que as converte nunha das embarcacións con maior expansión territorial, alén da súa singularidade
Tulla
Dos varios exemplares de tulla que se conservan no Museo destacamos esta pola súa impoñente presenza nada máis acceder a Sala da Madeira Escavada.
Ben se podería dicir que esta peza funciona como anuncio do que posteriormente atoparemos na visita deste espazo, pezas todas elas realizadas a partir dun tronco ou bloque de madeira macizo que o labor do seu autor dotou de funcionalidade e, na súa humildade, de indiscutible beleza.
Contemplamos un tronco de castiñeiro escavado no seu interior utilizado como silo para almacenar e conservar o gran. A súa disposición vertical obrigou a inclinala cara a súa parte traseira para evitar derramar todo o gran que caería ao abrir o portelo situado na parte inferior.
O seu nome deriva daquelas outras tullas que a modo de estancia acollían os trabucos en especie que os campesiños debían abonar a mosteiros e casas grandes.
Esta peza procede de Mer (Sober, Lugo).
